Experimenteren, nieuwe mensen leren kennen en je verhaal ontwikkelen, dat zijn de drie strategieën die Herminia Ibarra (professor aan het gerenommeerde INSEAD in Parijs) beschrijft in “Working Identity, Unconventional Strategies for Reinventing Your Career”. Ze interviewde 39 hoog opgeleide werknemers, Amerikanen en Fransen, die een drastische carrièrestap zetten over hoe ze dat deden.
We hebben een transitieperiode nodig, omdat we pas onze oude carrière opgeven als we een goed idee hebben van het alternatief. Ibarra constateerde dat beginnen met reflectie niet werkt: reflectie moet pas komen als er al wat vaart zit in de transitie en we kunnen terugblikken. Het model dat door veel loopbaancoaches gebruikt wordt is volgens haar lineair: van zelfanalyse, naar keuze van zoekrichtingen, via een check op de arbeidsmarkt naar een netwerk- en sollicitatieplan. Ze heeft bezwaren tegen zo’n model:
- Dat lineaire model ziet zij niet terug in de realiteit,
- Zo’n lineair model ontkent dat we leren op een iteratieve manier, op meerdere niveaus,
- Zo’n model gaat uit van problemen in plaats van mogelijkheden,
- Dit model gaat uit van een bestaand, geheel gevormd zelf dat wordt ingeruild voor een nieuw en beter model, eentje dat we al hadden kunnen weten vanaf het begin.
Ibarra ontdekte dat we een transitiefase nodig hebben van meerdere jaren. De transitie verloopt in meerdere fases waarin we steeds mogelijke zelven verkennen, deze uittesten en onze prioriteiten, vooronderstellingen en zelfbeeld aanpassen. Dit leidt uiteindelijk tot een externe verandering (een veranderde carrière) en een interne verandering (meer congruentie tussen wie we zijn en wat we doen).
Meerdere zelven
Ibarra gaat ervan uit dat we meerdere mogelijke zelven (possible selves) hebben, haar ideeën zijn gebaseerd op die van Hazel Markus (een cognitieve psycholoog uit Stanford). We geven onszelf vorm door te experimenteren en te leren. We veranderen constant, zowel in onze gedachten als in ons handelen. (foto van Ibarra, bron: INSEAD).
Diverse geïnterviewden begonnen hun zoektocht met een lijst van zo’n tien mogelijke richtingen/zelven. Op die lijst stonden vaak richtingen die in het verlengde lagen van wat ze al deden, ideeën uit hun kindertijd, hobby’s of interesses die ze wel zouden willen uitbouwen, mensen die ze bewonderden, etc. Volgens Ibarra stond de favoriete richting vaak ergens onderaan de lijst.
Een “ex” worden
Verandering gaat het beste in kleine stapjes, betoogt Ibarra. Door kleine succesjes leren we veel en vinden we medestanders. Die kleine successen helpen ook om het oude zelf los te laten. Het is voor veel mensen vaak moeilijk om te vertellen dat ze een “ex” zijn (een ex-ambtenaar, ex-ingenieur, ex-huisarts). En om hun bedrijf (waaraan ze jaren loyaal zijn geweest) los te laten, om afscheid te nemen van collega’s en vakgenoten, om afscheid te nemen van de definitie van succes in onze branche.
Experimenteren
Een volgende stap is dan om in actie te komen, meestal door te experimenteren. Dat kan door een freelance opdracht, vrijwilligerswerk, een cursus, een congres, een tijdelijke baan, gesprekken met headhunters, sollicitaties, etc. Experimenteren kan als onderdeel van een baan, in weekends of avonduren of tijdens een vakantie of sabbatical. In het begin van het transitieproces experimenteren mensen om nieuwe mogelijke zelven te verkennen. Latere experimenten kunnen meer gefocust zijn om te toetsen welke kant we op gaan. Experimenten zijn pas waardevol als ze geëvalueerd worden: was het werk leuk of boeiend? Hoe waren de collega’s, de cliënten? Ben ik hier goed in? Bevallen de normen en waarden me? Hoe voelde ik me tijdens het experiment?
Nieuwe mensen
Een tweede element van het transitieproces is het verschuiven van verbindingen (shifting connections). Dit gaat over het vinden van mensen die kunnen helpen in het transitieproces, die een voorbeeld kunnen zijn, met wie we graag tijd doorbrengen. Dit zijn vaak mensen buiten ons huidige netwerk. Als we meer mensen ontmoeten die doen wat ons trekt, dan komt er volgens Ibarri een “tipping point” waarbij we meer beslist worden om echt van identiteit te veranderen. Door met deze mensen te praten ontdekken we dat we niet gek zijn om van richting te willen veranderen. De mensen in Ibarra’s boek ontmoeten deze nieuwe contacten vooral tijdens het experimenten, maar ook soms toevallig.
Zin geven aan de verandering
Het laatste element van het transitieproces betreft zingeving (making sense): wat is ons verhaal, naar onszelf toe en naar anderen? Met een goed verhaal krijgen we ook anderen achter onze plannen. Geleidelijk aan kunnen we ons verleden verbinden met onze toekomst, zodat het een logisch en aantrekkelijk verhaal wordt. Soms bewerkstelligen “alert intermissions” (schokmomenten) een mentaliteitsverandering: een ontmoeting, ontslag, een ziekteperiode, een outplacement traject, een beoordelingsgesprek, moeder of vader worden, een reuni, een huwelijk, een lange autorit. Een verhaal vertelt waarom we een transitie ondergaan, wie we worden en hoe we daar gaan komen.
Triggervragen (uit het boek en zelf toegevoegd):
- Als ik 75 ben en terugkijk, zou ik dan tevreden zijn met mijn keuzes?
- Ga ik nog met plezier naar mijn werk?
- Wil ik worden zoals de bazen hier?
- Besteed ik mijn tijd aan zaken die ik belangrijk vind?
- Zou ik hier nog willen werken als ik nog maar een jaar te leven had
- Kan ik echt heel verschillende activiteiten combineren, of kan ik beter een keuze maken?
- Wat heb ik nodig om mijn oude ik los te laten?
- Als ik op verjaardagen vertel wat ik doe, ben ik dan nog enthousiast?
Met die drie elementen komt de transitie op gang, want “Fortune favors the prepared mind” (citaat van Louis Pasteur). En als dat geluk op de deur klopt: grijp het dan met beide handen beet, zegt Ibarri, want zo’n opening (window of opportunity) is ook weer zo voorbij.
Hoe verder?
In mijn eigen carrière en in die van cliënten herken ik Ibarra’s conclusies. Veel elementen uit haar boek pas ik al toe in de coaching. Dit boek inspireert me om dat nog meer en explicieter te doen. Het idee van mogelijke zelven sluit mooi aan bij de Voice Dialogue training waar ik zelf net mee begonnen. Waar ik het niet mee eens ben is dat zo’n transitieperiode twee tot drie jaar moet duren. Zelf heb ik snellere stappen gemaakt, onder meer met hulp van een coach. In tegenstelling tot Ibarra vind ik zelfreflectie bij de start van een transitieproces wel zinvol: juist hiermee is het mogelijk om natuurlijke experimenten te ontdekken en te evalueren. En een derde kritiekpunt is dat ik (uiteraard) de rol van een coach in dit proces wel zinvol vind. Wie weet ga ik wel een transitiecursus opzetten!
Dit boek uit 2004 is in Nederland nog niet “ontdekt” door loopbaancoaches, ik werd er op geattendeerd via een blog van Coert Visser.
Wilt u het werkgeluk ook met beide handen beetgrijpen?
U kunt me natuurlijk gewoon bellen, appen, of mailen op 06 2277 0681 of hannekedijkman@newoptions.nl. U kunt ook meedoen aan de gratis proefsessie die ik regelmatig geef of mijn boek Een 10 voor werkgeluk in vier stappen bestellen: